راهنمای کامل و مراقبت در دوران بارداری

همان‌طور که می‌دانید، بارداری زمانی است که طی آن یک یا چند فرزند در داخل رحم زن رشد می‌کنند. حاملگی چند قلو شامل بیش از یک فرزند است، مانند دوقلوها. بارداری نتیجه لقاح تخمکی از زن با اسپرمی از مرد است و با رابطه جنسی مقدور می‌شود.

برای اینکه بتوانید این دوره را به‌راحتی پشت سر بگذارید، باید درباره‌اش اطلاعات زیادی داشته باشید. هرچقدر که بیشتر بدانید، ترس‌ها و پرسش‌هایتان کمتر خواهد شد و آماده‌تر به پیشواز کوچولوی دوست‌داشتنی‌تان خواهید رفت. قرارداشتن تحت نظر متخصص زنان در این دوره هم ضروری است. در ادامه این مطلب از تیم تحریریه "آسان درمان" اطلاعات کاملی در خصوص حاملگی با شما درمیان گذاشته شده است. با ما همراه باشید.

مراقبت‌های قبل بارداری و حاملگی

اگر در حال تلاش برای بچه‌دار شدن هستید یا به آن فکر می‌کنید، بهتر است بدانید که توجه به اصول مراقبت‌های بهداشتی قبل از بارداری و تغییر سبک زندگی می‌تواند شانس داشتن یک نوزاد سالم را افزایش دهد.

در برخی از خانم‌ها، آماده‌سازی بدن برای بارداری ممکن است چند ماه طول بکشد. به‌همین‌دلیل، علاوه‌بر مراجعه به پزشک متخصص زنان و زایمان باید کمی صبور هم باشید. در ادامه به نکات لازم در زمینه مراقبت‌های قبل بارداری و حاملگی اشاره خواهیم کرد.

1-به پزشک متخصص مراجعه کنید

لازم است حداقل ۳ تا ۴ ماه قبل از لقاح پزشک شما را معاینه کند و راهنمایی‌های لازم را ارائه دهد. حتی اگر الان صاحب فرزند دیگری هستید، تجربه و ارزیابی پزشک می‌تواند مانع از بروز خطرات جدید شود. چراکه بسیاری از جنبه‌های سلامت شما و همسرتان را در طول مشاوره قبل از حاملگی و مراقبت بارداری بررسی می‌کند. در ادامه به این شاخص‌ها اشاره خواهیم کرد.

 - سابقه پزشکی

در صورت ابتلا به هرگونه بیماری به‌خصوص بیماری‌های مقاربتی و بیماری‌های مزمن مانند صرع، دیابت، فشار خون بالا، اختلالات تیروئید، کم‌خونی یا آلرژی که می‌توانند بر مراقبت بارداری شما تأثیر منفی بگذارند، با پزشک خود صحبت کنید. هم‌چنین باید پزشک خود را از داروهای مصرفی، جراحی‌های قبلی و وضعیت بارداری‌های گذشته خود مطلع کنید، به‌ویژه اگر تجربه سقط جنین را داشته‌اید.

 - سابقه خانوادگی

اگر کسی در خانواده شما فشار خون بالا، دیابت، نقایص مادرزادی، ناتوانی ذهنی یا سایر مشکلات سلامتی را دارد، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. زیرا نمی‌توان اثرگذاری ژنتیک با توجه به تاریخچه پزشکی مادر و پدر را نادیده گرفت.

  - ژنتیک

چندین اختلال ژنتیکی وجود دارد که ارثی هستند و از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند. به عنوان مثال می‌توان به کم‌خونی سلول داسی‌شکل، بیماری تای‌ساکس و سیستیک فیبروزیس اشاره کرد. خوشبختانه ژن‌هایی که باعث بروز برخی از اختلالات ژنتیکی می‌شوند را می‌توان با آزمایش خون قبل از بارداری شناسایی کرد. به‌همین‏دلیل، لازم است قبل از اقدام به حاملگی و در جهت مراقبت بارداری با پزشک خود در مورد غربالگری ژنتیکی صحبت کنید.

2- تزریق واکسن

تزریق برخی از واکسن‌ها قبل از باردار شدن، در دوران مراقبت بارداری یا بلافاصله پس از زایمان توصیه می‌شود. معمولا پزشک قبل از بارداری روی تزریق مجدد واکسن‌های سرخجه و آبله مرغان تاکید دارد. زیرا ابتلا به این بیمار‌ها در دوران مراقبت بارداری خطرناک است و می‌تواند باعث سقط جنین یا بروز نقص مادرزادی شود. باید حداقل یک ماه قبل از اقدام به بارداری واکسن‌ها را دریافت کنید. هم‌چنین باید در مورد دریافت واکسن آنفولانزای سالانه خود که تزریق آن در ۹ ماه مراقبت بارداری بی‌خطر است، با پزشک مشورت کنید.

3- قرار گرفتن در معرض ویروس

از‌آنجایی‌که هرگونه تماس احتمالی با ویروس‌ها به‌خصوص زیکا یا کووید-۱۹ می‌تواند در دوران مراقبت بارداری خطرات جدی برای سلامتی مادر و جنین داشته باشد، پزشک قبل از اقدام برای بچه‌دار شدن این مساله را بررسی می‌کند.

4- وضعیت تغذیه

از‌آنجایی‌که کمبودهای تغذیه‌ای روی سلامت جنین اثر بدی دارد، لازم است قبل از بارداری علاوه‌بر بهبود تغذیه، تحت نظر پزشک یا ماما مصرف یک مولتی‌ویتامین حاوی فولیک اسید و آهن را نیز شروع کنید.

خوردن یک رژیم غذایی متعادل قبل و در طول مراقبت بارداری نه تنها برای حفظ سلامت کلی شما مفید است، بلکه برای تغذیه جنین نیز ضروری است. مصرف میوه، سبزیجات، غلات کامل، لبنیات کم‌چرب و پروتئین‌های بدون چربی را افزایش دهید و از خوردن غذاهای فرآوری‌شده و چرب خودداری کنید. مصرف کافئین خود را به بیش از یک تا دو فنجان قهوه در روز محدود کنید.

5- رنج وزنی

طبق تجربه، مادرانی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بسیاری از شرایط جدی از جمله عوارض دوران بارداری، بیماری قلبی، دیابت نوع ۲ و برخی سرطان‏ها (آندومتر، سینه و روده بزرگ) هستند.

پس سعی کنید با تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم ابتدا به یک شاخص توده بدنی (BMI) معقول برسید و سپس برای حامله شدن و شروع مراقبت بارداری اقدام کنید. اگر دچار کمبود وزن هستید، قبل از بارداری با پزشک خود در مورد راه‌های رسیدن به وزن سالم و حفظ آن صحبت کنید.

6- برای انجام آزمایش‌های تشخیصی اقدام کنید

احتمالا پزشک آزمایشات زیر را برای بررسی وضعیت سلامت شما تجویز می‌کند:

آزمایش خون: برای بررسی گروه خونی و اطمینان از عدم ابتلا به عفونت‌های مقاربتی

معاینه لگن: برای بررسی سلامت اندام‌های لگنی مادر (شامل واژن، دهانه رحم، رحم و تخمدان)

پاپ اسمیر: برای نمونه‌برداری از سلول‌های دهانه رحم و بررسی احتمال ابتلا به سرطان رحم

معاینه فیزیکی: برای ارزیابی میزان وزن، فشار خون، تعداد نبض، دمای بدن و تعداد تنفس

7- نوشیدن الکل، سیگار کشیدن و مصرف برخی مواد مخدر را متوقف کنید

استعمال دخانیات، نوشیدن الکل و استفاده از برخی داروها می‌تواند مشکلات زیادی را مانند زایمان زودرس، نقص مادرزادی و مرگ نوزاد ایجاد کند. می‌توانید در این زمینه از پزشک درخواست کمک کنید.

8- از مواد سمی و آلاینده‌های محیطی دوری کنید

از تماس با مواد شیمیایی مضر، آلاینده‌های محیطی و سایر مواد سمی مانند فلزات، کودها، اسپری حشرات و مدفوع گربه یا جوندگان خودداری کنید. این مواد می‌توانند به سیستم تولید مثلی مردان و زنان آسیب بزنند و روند باردار شدن را دشوارتر کنند.

علائم و نشانه‌های بارداری چیست؟

نخستین نشانه‌های حاملگی در راهنمای بارداری این‌طور نام برده می‌شود:

 - پریودنشدن

 - حالت تهوع و استفراغ (اغلب به آن تهوع صبحگاهی گفته می‌شود، اما می‌تواند در هر زمانی رخ بدهد)

 - حساس و بزرگ‌شدن سینه

 - خستگی

 - دفع ادرار بیشتر از حد معمول؛ به ویژه در شب

 - میل به برخی غذاها

مراقبت‌های دوران بارداری و حاملگی

اگر بعد از انجام تست بارداری خانگی یا آزمایش خون به‌منظور بررسی میزان هورمون hCG متوجه شدید که باردار هستید، توصیه می‌کنیم از همان ابتدا به اصول مراقبت بارداری هفته به هفته توجه کنید. زیرا مراقبت‌های دوران بارداری و حاملگی مناسب می‌توانند به رشد و تکامل کودک شما کمک کنند و هر دوی شما را سالم نگه دارند.

علاوه بر اینکه همچنان باید به دستورالعمل‌های ارائه‌شده در قبل از بارداری پایبند باشید، مراجعه منظم به پزشک متخصص زنان و زایمان طبق برنامه زیر نیز ضروری است:

 - قبل از هفته ۱۲ ام بارداری

 - هر ۴ هفته در هفته ۱۲ تا ۲۸ ام

 - هر ۲ هفته در هفته ۲۸ تا ۳۶ ام

 - هر هفته از هفته ۳۶ ام تا لحظه تولد

در این ویزیت‌ها پزشک روند رشد جنین و شدت عوارض بارداری را با معاینه و انجام آزمایش‌های زیر دنبال می‌کند:

□ آزمایشات اولتراسوند برای مشاهده چگونگی رشد کودک و کمک به تعیین تاریخ زایمان

□ آزمایش گلوکز برای بررسی احتمال بروز دیابت بارداری

□ آزمایش خون برای بررسی DNA طبیعی جنین در خون مادر

□ اکوکاردیوگرافی جنین برای بررسی وضعیت قلب نوزاد

□ آمنیوسنتز برای بررسی نقایص مادرزادی و مشکلات ژنتیکی

□ تست شفافیت نوکال (نوعی سونوگرافی واژینال) برای بررسی مشکلات ژن‌های نوزاد

□ آزمایش‌هایی برای بررسی احتمال ابتلا به بیماری‌های مقاربتی در دوران مراقبت بارداری

□ آزمایش تعیین گروه خونی Rh و ABO

□ آزمایش خون برای تشخیص کم‌خونی

□ آزمایش خون برای پیگیری هرگونه بیماری مزمنی که قبل از بارداری وجود داشته است

اگر بارداری شما پرخطر باشد، ممکن است نیاز داشته باشید که بیشتر به پزشک مراجعه کنید و آزمایش‌های اضافی انجام دهید. معمولا در سه ماهه اول مراقبت بارداری پزشک در مورد شکایات رایج بارداری با شما صحبت خواهد کرد. مواردی چون:

 - ویار صبحگاهی

 - کمردرد، پادرد و سایر دردها در دوران مراقبت بارداری

 - مشکلات خواب

 - تغییرات پوست و مو

 - خونریزی واژینال در اوایل مراقبت بارداری

بروز این علائم به‌دلیل تغییرات هورمونی طبیعی است و به‌مرور در ماه‌های آخر رفع می‌شوند. برای کاهش شدت ویار می‌توانید چای زنجبیل با لیمو را امتحان کنید. یادتان باشد که شما در دوران مراقبت بارداری اجازه مصرف هیچ نوع مسکن یا قرص آرام‌بخش را ندارید. حتی یک داروی سرماخوردگی ساده ممکن است برای جنین مضر باشد. طبق اصول مراقبت‌های دوران بارداری و حاملگی، حتما قبل از مصرف هر دارویی با پزشک یا ماما مشورت کنید.

بهتر است بدانید که هیچ‌گاه دو بارداری شبیه به هم نیستند. اگرچه بسیاری از زنان در دوران مراقبت بارداری می‌توانند به سرکار و مسافرت بروند اما برخی دیگر ممکن است مجبور شوند ساعات کاری خود را کاهش دهند یا کار را متوقف کنند. برخی از زنان برای ادامه و مراقبت بارداری سالم به استراحت در بستر برای چند روز یا احتمالا چند هفته نیاز دارند.

لیست آزمایشات و سونوگرافی های دوران بارداری

دوران بارداری و قبل از آن، یک دوران بسیار حساس است. زمانی که متوجه می‌شوید باردار هستید و تست بارداری انجام می‌دهید، باید لیستی از آزمایش‌ها و سونوگرافی‌ها را انجام دهید تا مطمئن باشید که سلامت شما در دوران بارداری به همراه سلامت جنین در بهترین شرایط است. برخی از آزمایش های دوران بارداری شامل موارد زیر هستند:

 □ آزمایش‌های خونی

 □ آزمایش‌های ادراری

 □ آزمایش‌های غربالگری

 □ تست‌های غربالگری بیماری‌های خاص مانند دیابت بارداری، تیروئید، کم خونی

 □ سونوگرافی‌های بررسی رشد جنین

 □ سونوگرافی‌های بررسی سلامت جنین

ورزش در بارداری مجاز است؟

ورزش در دوران بارداری غیرمجاز نیست. هرچند روش ورزش کردن و میزان و شدت آن را پزشک باید مشخص کند. ورزش کردن هم برای شما و هم برای جنین شما مناسب است و می‌تواند در رشد فرزند شما موثر باشد. برای بهتر شدن شرایط می‌توانید تحت نظر دکتر خود ورزش کنید. 

استرس وناراحتی دربارداری

افسردگی در بارداری، امر بسیار شایعی است. مطالعات نشان می‌دهند، یک نفر از هر ده زن باردار به این عارضه دچار می‌شود. این موضوع، روابط خانوادگی و سلامت مادر و جنین را به شدت تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. با این حال، لازم است بدانید، افسردگی ناشی از حاملگی موضوعی قابل کنترل و درمان‌پذیر است. مشاوره آنلاین روانشناسی به موقع با پزشکان ماماهای مجرب "آسان درمان" و انجام رسیدگی‌های لازم می‌تواند خطرات ناشی از بروز این عارضه را به حداقل برساند.

استراحت و خواب در دوران بارداری

اهمیت استراحت و خواب در دوران بارداری کتمان ناپذیر است. کم‌خوابی به شکل قابل توجهی بر قابلیت‌های ذهنی و فیزیکی بدن تأثیرگذار است. مطالعات نشان داده‌اند، استراحت کافی می‌تواند در کاهش استرس، تنظیم هورمون‌ها، کنترل وزن، تنظیم فشار خون و بهبود خلق و خو موثر باشد.

توصیه می‌شود، خانم‌های باردار در طول شب، حداقل به مدت ۸ ساعت و در میانه روز، بین یک تا دو ساعت استراحت کنند. به علاوه، نظم در ساعات خواب و بیداری نیز از عوامل مهم دیگری است که بر کیفیت استراحت و خواب اثر می‌گذارد.

مشکلات دوران بارداری

حفظ سلامت جنین در دوران بارداری اهمیت زیادی دارد. به همین دلیل، مشکلات بارداری می‌توانند بسیار نگران‌کننده باشند. اگر به یک بیماری مزمن مانند دیابت، صرع یا افسردگی مبتلا هستید، با پزشک در مورد تاثیر آن روی بارداری صحبت کنید و از او بپرسید که چگونه می‌توانید عوارض بیماری را به حداقل برسانید. در این شرایط ممکن است به نظارت دقیق‌تر یا برنامه درمانی خاص نیاز داشته باشید.

بعضی از مشکلات هم ممکن است فقط در دوران بارداری رخ دهند. برای مثال، بعضی از زنان در این دوران به دیابت مبتلا می‌شوند. این بیماری که به آن دیابت بارداری (GDM) می‌گویند معمولا بین هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری ایجاد می‌شود. دیابت بارداری اغلب بعد از زایمان بهبود می‌یابد اما احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را در آینده افزایش می‌دهد.

کلام پایانی

در حین بارداری، شما مسئول ایجاد یک محیط امن برای رشد فرزندتان هستید. اگر نمی‌دانید که در این دوران مهم باید چه کارهایی انجام دهید، با دکتر زنان یا ماما مشورت کنید. برای دریافت راهنمای بارداری سالم می‌توانید از متخصصان آسان درمان کمک بگیرید.